صبای سلامت پایگاه خبری
محققان دانشگاه فناوری سیدنی (UTS) و مؤسسه تحقیقات پزشکی وولکاک (Woolcock) به این نتیجه رسیدهاند که ویتامین C یک راهکار ساده، ارزان و در دسترس برای مقابله با آثار مخرب ذرات معلق موجود در هوا است؛ این ویتامین میتواند از سلولهای ریه در برابر آسیبهایی که بر اثر آلودگی هوا ایجاد میشود محافظت کند. اهمیت این یافته زمانی بیشتر میشود که بدانیم آلودگی هوا یکی از عوامل اصلی ابتلا به بیماریهای تنفسی و مرگهای زودرس در جهان است و میلیونها نفر روزانه بدون انتخاب و اختیار، در معرض آن قرار دارند.
منشأ ذرات معلق و اهمیت آنها در سلامت انسان
این گروه از دانشمندان، تأثیر ویتامین C را بر التهاب ریه و آسیبهای میتوکندریال ناشی از ریزآلایندههای شهری بررسی کردند. ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون یا به اصطلاح PM2.5 از خطرناکترین آلایندهها هستند، زیرا به راحتی وارد عمق ریه میشوند و حتی قابلیت عبور از سد خونی–ریوی را دارند.
ذرات آلاینده از کجا میآید؟
این ذرات به طور کلی بر اثر احتراق سوختهای فسیلی مثل مازوت، بنزین، نفت و دیزل تولید میشوند اما تنها محصول ترافیک شهری نیستند؛ سوزاندن چوب، فعالیت کارخانهها، نیروگاهها و حتی منابع طبیعی مانند آتشسوزیهای جنگلی نیز به تولید گسترده آنها منجر میشود.
در بسیاری از مناطق، طوفانهای گرد و غبار نیز میتوانند حجم این ذرات را به شکل ناگهانی افزایش دهند. این رویدادها معمولاً با مشکلات تنفسی همراهاند و بیشترین آسیب را به کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماریهای زمینهای وارد میکنند.
چرا PM2.5 خطرناکتر از دیگر آلایندههاست؟
این ذرات به دلیل اندازه بسیار کوچک خود، به راحتی به قسمتهای عمیق ریه نفوذ میکنند و در آنجا با سلولهای حیاتی تماس مستقیم دارند. آنها باعث التهاب، تخریب بافت ریه و آسیب میتوکندری میشوند. برخلاف ذرات درشتتر، در هوا معلق باقی میماند و مدت طولانیتری در محیط باقی میماند؛ بنابراین احتمال استنشاق آن در طول روز به مراتب بیشتر است.
توانایی ویتامین C در کاهش التهاب و آسیبهای سلولی
تحقیقات جدید نشان میدهد که ویتامین C میتواند شدت التهاب و آسیب سلولی ناشی از مواجهه با PM2.5 را به شکل قابل توجهی کاهش دهد.
آلودگی هوا به طور مستقیم به بروز بیماریهایی مثل آسم، COPD، فیبروز ریوی و سرطان ریه مرتبط است. این ذرات با ایجاد التهاب مزمن در ریه، عملکرد طبیعی تنفس را مختل کرده و در طولانیمدت به تخریب بافتی و اختلال عملکردی ریه منجر میشوند.
نقش کلیدی ویتامین C در کاهش التهاب و آسیبهای سلولی
ویتامین C یکی از قویترین آنتیاکسیدانهای طبیعی بدن است. این ویتامین با خنثیسازی رادیکالهای آزاد، مانع از وقوع واکنشهای تخریبی زنجیرهای در سلولها میشود؛ از آنجا که PM2.5 باعث افزایش شدید رادیکالهای آزاد و استرس اکسیداتیو میشود، وجود یک آنتیاکسیدان قوی مانند ویتامین C میتواند به طور مستقیم شدت آسیب را کاهش دهد و از التهاب جلوگیری کند.
آزمایشات پزشکی مربوط به نقش ویتامین C در محافظت از ریهها
دانشمندان از یک رویکرد دو جانبه استفاده کردند: هم آزمایش روی موش زنده و هم بررسی مستقیم سلولهای ریه انسان در محیط آزمایشگاهی؛ این روش همپوشانی نتایج را افزایش میدهد و نشان میدهد که اثرات مشاهدهشده تنها برای یک نوع سلول یا یک شرایط خاص نیست.
چرا این روش آزمایشی ارزشمند است؟
در بسیاری از مطالعات، نتایج روی حیوانات آزمایشگاهی ممکن است به طور کامل قابل تعمیم به انسان نباشد. اما وقتی یک ماده مانند ویتامین C هم در آزمایش روی موجود زنده و هم در سلولهای انسانی نتیجه مشابه نشان میدهد، احتمال اثرگذاری واقعی آن در بدن انسان بسیار بیشتر میشود.
این پژوهش با چنین ساختاری، اعتبار علمی بالاتری دارد و جایگاه ویتامین C را به عنوان یک عامل محافظتی بالقوه تقویت میکند.
چه اتفاقی برای ریه در مواجهه با ذرات معلق میافتد؟
دانشمندان نشان دادند که PM2.5 حتی در سطوح متوسط نیز موجب افزایش سلولهای التهابی، افزایش سیتوکینها (مثل IL-1β، TNF-α و IL-17) و افزایش استرس اکسیداتیو میشود.
افزایش سیتوکینها چه معنایی دارد؟
سیتوکینهای التهابی پیامرسانهای شیمیایی هستند که وقتی افزایش یابند، نشان میدهند سیستم ایمنی در حال پاسخ به یک خطر است. این وضعیت اگر موقتی باشد، طبیعی است؛ اما قرارگیری روزانه در معرض آلودگی باعث میشود التهاب بهصورت مزمن ادامه پیدا کند، و این همان جایی است که بیماریهای تنفسی شکل میگیرند.
تغییرات میتوکندری در اثر آلودگی
محققان مشاهده کردند که میتوکندریها در موشهای در معرض PM2.5:
- متورم و نامنظم میشوند
- قطعهقطعه شده و انسجام خود را از دست میدهند
- تولید ROS (گونههای فعال اکسیژن) در آنها افزایش مییابد
چرا آسیب میتوکندری مهم است؟
میتوکندری مرکز تولید انرژی سلول است. اگر آسیب ببیند:
- انرژی سلول کم میشود
- واکنشهای اکسیداتیو افزایش مییابد
- سلول به سرعت وارد چرخه تخریب میشود
سلولهای ریه انسان نیز رفتار مشابهی نشان دادند و دچار کاهش زیستپذیری و فعال شدن مسیرهای التهابی شدند.
اثرات محافظتی ویتامین C بر سلولها
دانشمندان به این نتیجه رسیدند که ویتامین C تقریباً تمام اثرات منفی ذکرشده را کاهش میدهد.
این ویتامین باعث:
- کاهش نشانگرهای التهابی
- تقویت آنزیمهای آنتیاکسیدانی مانند SOD2 و GPX4
- حفظ ساختار میتوکندری و جلوگیری از فروپاشی آن
- جلوگیری از «آبشار اکسیداتیو» ناشی از PM2.5
میشود؛ این یعنی ویتامین C نهتنها اثرات مخرب ذرات را کم میکند، بلکه بدن را برای مقابله با آلودگی مقاومتر میسازد.
نظر متخصصان درباره اهمیت این کشف
برایان الیور، استاد برجسته UTS، این پژوهش را نشانه امید برای یک درمان پیشگیرانه کمهزینه در برابر آلودگی هوا دانست. او توضیح میدهد:
«هیچ سطح ایمنی از آلودگی هوا وجود ندارد و حتی مقادیر بسیار کم آن نیز باعث التهاب در ریه میشود.»
این جمله عملاً نشان میدهد که آلودگی هوا، حتی زمانی که «قابل قبول» به نظر میرسد، همچنان خطرناک است.
دوز مصرفی و اهمیت مشورت با پزشک
در این مطالعه دوز معادل ۱۰۰۰ میلیگرم برای انسان مورد بررسی قرار گرفت. این مقدار بیشتر از حداقل نیاز روزانه است اما کمتر از سقف ایمن روزانه یعنی ۲۰۰۰ میلیگرم.
برخی مکملها ممکن است حاوی مواد دیگری باشند که افزایش بیش از حد آنها مطلوب نیست. به همین دلیل بررسی ترکیبات مکمل و مشورت با پزشک ضروری است.
معرفی محصول «ویتامد»؛ سرشار از ویتامین C
همزمان با اهمیت ویتامین C برای مقابله با آلودگی، زمزم محصول جدید خود به نام نوشابه گازدار ویتامد را معرفی کرده است؛ نوشیدنیای که ترکیبی از ویتامین C و D دارد و با طعم پرتقال و آناناس، یک نوشیدنی خوشطعم، انرژیبخش و تقویتی ارائه میدهد.
ویتامد چه مزیتی نسبت به نوشیدنیهای معمولی دارد؟
ویتامد علاوه بر طعم عالی، بهعنوان نسل جدید نوشیدنیهای ویتامینه طراحی شده است؛ این نوشیدنی میتواند در روزهای آلوده و سرد زمانی که بدن بیشتر به ویتامینهای تقویتی نیاز دارد، یک انتخاب هوشمندانه باشد.
نگاه زمزم به سلامتمحوری
زمزم با عرضه این محصول تأکید میکند که رویکردش فقط تولید نوشیدنی خوشطعم نیست؛ بلکه توجه به نیازهای سلامتی جامعه و ارائه محصولاتی است که علاوه بر لذت، نقش حمایتی برای بدن داشته باشند.
نقش حیاتی ویتامین C در محافظت از ریه در برابر آلودگی هوا
پژوهشهای دانشگاه فناوری سیدنی و مؤسسه وولکاک نشان میدهد که ویتامین C میتواند بهعنوان یک سپر طبیعی، اثرات مخرب ذرات معلق (بهویژه PM2.5) را به میزان چشمگیری کاهش دهد. این ذرات کوچک که عمدتاً بر اثر احتراق سوختهای فسیلی، فعالیت صنعتی و طوفانهای گرد و غبار تولید میشوند، قادرند به عمق ریه نفوذ کرده و باعث التهاب، آسیب میتوکندری و کاهش عملکرد طبیعی سلولهای تنفسی شوند.
طبق نتایج این مطالعه، ویتامین C با تقویت سیستم آنتیاکسیدانی، مهار استرس اکسیداتیو و جلوگیری از فروپاشی ساختار میتوکندری، میتواند شدت التهاب و تخریب سلولی ناشی از آلودگی را بهطور محسوس کاهش دهد؛ این نتایج نشاندهنده اهمیت مصرف روزانه ویتامینها، بهویژه در کلانشهرهای آلوده است.
در کنار این یافتهها، عرضه محصول ویتامد زمزم (نوشیدنی ویتامینه حاوی ویتامین C و D) نشان میدهد که صنعت غذایی نیز به سلامتمحوری توجه دارد و به نیازهای جامعه برای تقویت سیستم ایمنی بهویژه در شرایط آلودگی هوا پاسخ میدهد. اگرچه هنوز نیاز به مطالعات انسانی گسترده وجود دارد، اما این تحقیق مسیر نوینی را برای رویکردهای پیشگیرانه در حوزه سلامت تنفسی باز کرده است.
سوالات متداول
آیا ویتامین C واقعاً از ریه در برابر آلودگی هوا محافظت میکند؟
بله. طبق تحقیقات انجامشده، ویتامین C با خنثیسازی رادیکالهای آزاد و کاهش التهاب، میتواند از سلولهای ریه در برابر آسیبهای ناشی از ذرات معلق PM2.5 محافظت کند. این اثر هم در سلولهای انسانی و هم در مدلهای حیوانی مشاهده شده است.
چرا PM2.5 برای بدن خطرناکتر از سایر آلایندههاست؟
ذرات کوچکتر از 2.5 میکرون یا PM2.5 به دلیل اندازه بسیار کوچک خود وارد عمق ریه میشوند و حتی میتوانند وارد جریان خون شوند. این ذرات باعث التهاب مزمن، آسیب میتوکندری و افزایش استرس اکسیداتیو میشوند که در نهایت میتواند موجب بیماریهای تنفسی جدی شود.
مقدار مناسب مصرف روزانه ویتامین C چقدر است؟
نیاز روزانه بسته به شرایط افراد متفاوت است، اما تحقیقات اشاره میکند که دوزی در حدود ۱۰۰۰ میلیگرم میتواند اثرات محافظتی در برابر آلودگی ایجاد کند. بااینحال، مصرف بیش از ۲۰۰۰ میلیگرم در روز توصیه نمیشود و بهتر است پیش از مصرف مکمل دوز بالا با پزشک مشورت شود.
آیا مصرف نوشیدنیهای ویتامینه مانند ویتامد میتواند نیاز بدن را تأمین کند؟
نوشیدنیهایی مانند ویتامد زمزم که حاوی ویتامینهای C و D هستند، میتوانند بخشی از نیاز روزانه بدن را بهویژه در روزهای آلوده یا فصول سرد تأمین کنند. اما برای تأمین کامل نیاز بدن، رعایت یک رژیم غذایی سالم نیز ضروری است.
آیا قرارگیری کوتاهمدت در معرض آلودگی هوا هم خطرناک است؟
بله. طبق گفته پژوهشگران، حتی قرارگیری کوتاهمدت در معرض سطوح پایین آلودگی نیز میتواند التهاب ریه را افزایش دهد. به همین دلیل، مصرف آنتیاکسیدانها و ویتامینهایی مثل ویتامین C اهمیت زیادی دارد.
