صبای سلامت پایگاه خبری
استاد دانشگاه، عضو هیأت مدیره و معاون راهبردی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، عضو شورای سیاست‌گذاری اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی و عضو هیأت امنای انجمن سواد رسانه‌ای ایران با بیان اینکه براساس این پیمایش رسمی، بازی‌های ماشین سواری، فوتبال، آشپزی، گربه سخنگو و «ماین کرافت» بازی‌های محبوب خردسالان هستند، می‌گوید: «بازی‌های فوتبال، «ماین کرافت» «کال آف دیوتی» سه بازی بسیار محبوب کودکان ایرانی هستند، هرچند بازی سوم به دلیل محتوای بازی و رده‌بندی سنی برای این گروه سنی مناسب نیست و جزو بازی‌های آسیب‌رسان برای کودکان و نوجوانان ایرانی تلقی می‌شود.»
به گزارش صبای سلامت، 
اما چرا این بازی‌ها در میان کودکان طرفدار دارد؟ به اعتقاد این استاد دانشگاه دلیل این است که نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای کشور برای معرفی و تبلیغ و ترویج نظام رده‌بندی سنی کوتاهی کرده‌اند و خانواده‌های ایرانی نمی‌دانند که اگر کودک در معرض چنین بازی قرار بگیرد چه آسیب‌هایی متوجه او خواهد شد. دکتر محمد صادق افراسیابی می‌گوید: «دلیل دیگر هم این است که نهادهای سرمایه‌گذار برای تولید یک بازی جنگی مناسب بومی اقدام ویژه‌ای انجام نداده‌اند. امسال برای اولین‌بار تلاش کرده‌ایم تمام نهادهای سرمایه‌گذار بازی‌های جنگی و مقاومت را دور هم جمع کنیم و بازی‌سازان را دعوت کنیم تا طرح‌های تولید خود را ارائه کنند. سرمایه‌گذاران هم سرمایه‌گذاری می‌کنند تا بازی‌های جدید و جذابی در ژانر بازی‌های جنگی تولید شود.»
بازی تکرار می‌شود و تأثیر می‌گذارد
در میان تمام رسانه‌های موجود، بازی‌های رایانه‌ای بیشترین تأثیر را روی سبک زندگی خردسالان، کودکان و نوجوانان دارند. دلایل آن هم مختلف است. از همذات‌پنداری کودکان و نوجوانان با شخصیت‌های بازی گرفته تا مدت زمان زیادی که هر بازی در سبد مصرف گیمرها دارد. عضو شورای سیاست‌گذاری اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی در مورد دلایل این تأثیر می‌گوید: «فرد بزرگسال یک فیلم را یک بار یا نهایتاً دو یا سه بار می‌بیند، اما در یک سن خاص در سنین خردسالی و کودکی بعضی از بچه‌ها یک فیلم را شاید نزدیک به 10 بار ببینند. یک بازی ممکن است توسط یک فرد چه بزرگسال و چه کودک، چند سال بازی شود و این اشخاص هر روز یا هر هفته زمانی را به انجام بازی اختصاص می‌دهند. در چنین شرایطی قطعاً بازی در ایجاد نگرش‌های افراد و حتی شکل‌دهی به رفتار اشخاص تأثیرگذاری زیادی دارد.»
افراسیابی معتقد است: «البته از این تأثیرگذاری می‌توانیم به خوبی استفاده کنیم، مثلاً مهارت‌های زندگی را آموزش بدهیم یا کودکان، نوجوانان و جوانان را با قهرمانان ملی کشور آشنا کنیم. از طریق بازی‌های رایانه‌ای می‌توانیم هویت اسلامی و ایرانی کودکان، نوجوانان و جوانان را تقویت کنیم و از طریق برگزاری لیگ‌ها و مسابقات بازی‌های رایانه‌ای به افزایش شور و نشاط جمعی در جامعه کمک کنیم.»
خلأ قانونی نظارت بر بازی‌های مجازی
بسیاری از بازی‌های مجازی که خردسالان و کودکان بازی می‌کنند، چندان مناسب سن آنها نیست. تصور کنید یک بازی جنگی و ماجراجویی مناسب برای گروه سنی بالای 12 سال توسط یک کودک 5 ساله بازی شود. این بازی برای او می‌تواند بشدت آسیب‌رسان باشد و عوارض روحی خاصی به دنبال داشته باشد. معاون راهبردی بنیاد بازی‌های رایانه‌ای در پاسخ به اینکه چه نظارت‌هایی بر بازی‌های آنلاین انجام می‌شود، می‌گوید: «بنیاد به عنوان یک نهاد تنظیم‌گر و در عین حال حمایت کننده صنعت بازی در کشور نظارت مستمر و پیوسته بر این زیست بوم دارد. مهم‌ترین آن اعمال نظام رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای (اسرا) است که روی همه بازی‌های مورد استفاده در کشور انجام می‌شود و از طریق تارنمای نظام رده‌بندی سنی اسرا و تارنمای «چه بازی» می‌توان رده‌بندی سنی هر بازی را مشاهده کرد. مشکل این است که متأسفانه در این سه سال بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در حوزه تنظیم گری تعاملی افول کرده است.
از طرف دیگر متأسفانه خلأ قانونی هم داریم. مشخص نیست اگر سکویی نظام رده‌بندی سنی اسرا را اعمال نکند چه اتفاقی باید برای آن سکو بیفتد؟ آیا باید نشان «ای‌نماد» سکو تعلیق شود و امکان انجام فرآیندهای مالی را نداشته باشد یا باید تدبیر دیگری بیندیشیم. اخیراً در دیداری که مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس داشتند، اعلام شد که مجلس در قانون برنامه و بودجه سال 1405 قوانین لازم را برای رعایت نظام رده‌بندی «اسرا» توسط سکوهای انتشار بازی تصویب خواهد کرد و اگر سکویی رده‌بندی سنی را رعایت نکند، وظایفی برای دستگاه‌های حاکمیتی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایر سازمان‌ها و نهادهای حاکمیتی پیش‌بینی شده است.
به نظرم اگر واقعاً این قانون تصویب شود هیچ سکویی حتی برای یک ثانیه هم از نمایش رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای غفلت نخواهد کرد.»
لزوم راه‌اندازی نهضت مطالبه گری برای صیانت از کودکان
چند سالی از تدوین سند صیانت از کودکان در فضای مجازی می‌گذرد، اما هنوز معلوم نیست متولی اجرای سند چه دستگاهی است. با این اوصاف به نظر می‌رسد کودکان در این فضا رها شده‌اند، عضو انجمن سواد رسانه‌ای در این مورد می‌گوید: «در هر بندی از این سند متولی یا متولیان اجرای آن بند از سند مشخص شده‌اند. مشکل تمام مصوبات شورای عالی فضای مجازی این است که مشخص نیست اگر دستگاهی در اجرای مصوبات کوتاهی کرد چه اتفاقی برای آن دستگاه و مدیر آن می‌افتد؟ ترک فعل‌ها در زمینه اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی از جمله اجرایی‌سازی این سند زیاد است، اما ظاهراً حتی رسانه‌های جمعی هم کمتر از دستگاه‌های اجرایی مطالبه‌گری می‌کنند. به نظرم راهی جز راه‌اندازی یک نهضت مطالبه‌گری از مسئولین گذشته و مسئولین فعلی نداریم.»
بازی‌سازان ایرانی بسیار توانمندی در کشورمان فعالند که حتی عده‌ای از آنها در مقیاس جهانی و همچنین در تعامل با ناشران بین‌المللی همکاری دارند، اما سهم بازی‌های داخلی در سبد مصرف بازیکنان ایرانی پایین است و از میان 10 بازی پرمصرف تنها دو بازی داخلی است، دلیل این موضوع را افراسیابی چنین توضیح می‌دهد: «متأسفانه در دولت قبل علیرغم دستاوردهای خوبی که در برخی حوزه‌ها حاصل شد، در حوزه بازی‌های رایانه‌ای زیست بوم، بازی‌های رایانه‌ای دچار عقبگرد شد.
بازی جدیدی که بتواند مخاطب جذب کند در چند سال دولت سیزدهم تولید نشد.» اما به اعتقاد معاون راهبردی بنیاد در دوره جدید مدیریتی تلاش شده با هم‌افزایی نهادی میان دستگاه‌های فعال و دارای بودجه اختصاصی بازی، مشوق‌ها و حمایت‌های لازم برای بازی‌سازان ایجاد شود تا مسیر تولید و بهره‌برداری از بازی‌های داخلی تسهیل شود. او می‌گوید: «این مسیر، مسیری نیست که به تنهایی طی کنیم. یک کارگروه با عضویت تمام دستگاه‌های دارای بودجه در حوزه بازی‌های رایانه‌ای شامل سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان صدا و سیما، ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان بسیج مستضعفین، بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و خود بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای تشکیل داده‌ایم تا هر دستگاهی را مکلف به ارائه برنامه و اجرای آن کنیم. باید خیلی شفاف بتوانیم اعلام کنیم که خروجی این دستگاه‌هایی که در حوزه حمایت از تولید بازی‌های رایانه‌ای بودجه دارند، چیست؟ آیا بودجه خود را در مسیر مصوب مجلس شورای اسلامی هزینه کرده‌اند یا بودجه بازی‌های رایانه‌ای خرج کارهای دیگری شده است؟»
لزوم آموزش سواد رسانه‌ای از دوران کودکی
با توجه به رسانه‌ای شدن امور و فراگیری انواع تولیدات رسانه‌ای در فضای مجازی، آموزش سواد رسانه‌ای از جمله سواد بازی یک ضرورت بنیادی برای عصر حاضر است. نیاز به کسب مهارت‌های دسترسی، ارزیابی انتقادی و تنظیم مصرف و همچنین مشارکت در تولید و خلق محتوا امروز بیش از همیشه احساس می‌شود. افراسیابی می‌گوید: «برای چنین موضوع پراهمیت و راهبردی نیاز است که همه دستگاه‌ها با محوریت شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مراجع اصلی سیاست‌گذاری پای کار باشند. در موضوع سواد رسانه‌ای، شورای عالی فضای مجازی حداقل سه مصوبه دارد. در مصوبه سیاست‌های کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات، سند صیانت از کودکان و نوجوانان و سند الزامات ارتقای سواد فضای مجازی، این بحث به جد مورد توجه شورای عالی فضای مجازی بوده است.»
اما آیا این اسناد باعث شده است که آموزش سواد رسانه‌ای از دوره پیش دبستان آغاز شود؟ به اعتقاد معاون راهبردی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای تا وقتی مجلس یک قانون جامع در حوزه ارتقای سواد رسانه‌ای تصویب نکند و تکالیف وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و وزارت علوم تصویب و ابلاغ نشود، عملاً این همکاری‌هایی که بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما وجود دارد باعث فرهنگ‌سازی و تبیین و ارتقای برخی مهارت‌های سواد رسانه‌ای به صورت موردی می‌شود. «آموزش رسمی سواد رسانه‌ای باید از سنین پیش دبستان آغاز شود و در دانشگاه هم در دروس عمومی تمام رشته‌ها به این موضوع توجه شود.»
اگر مجلس شورای اسلامی برای تدوین و تصویب یک قانون جامع اقدامی نکرد، آیا باید بنشینیم و منتظر بمانیم؟ پاسخ افراسیابی به این سؤال منفی است. او پیشنهاد می‌دهد: «باید مرکز ملی فضای مجازی پیش‌قدم شود تا دستگاه‌های اجرایی یک برنامه جامع اقدام مشترک برای ارتقای سواد مجازی آماده و مشخص کنند که وضعیت ارتقای سواد رسانه‌ای سه سال آینده چه طور باید باشد. امیدوارم در این دولت شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه باشیم. تمام وزرای دولت خصوصاً وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و وزیر علوم به دنبال این هستند که کار به نتیجه برسد. ان‌شاءالله همکاری‌های مشترک این سه وزارتخانه و سازمان صدا و سیما با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد.
به تازگی وزارت کشور هم اعلام کرده که آمادگی دارد ذیل کارگروه سرمایه اجتماعی شورای اجتماعی کشور، کمیته سواد رسانه‌ای را راه‌اندازی کند تا این چهار دستگاه و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای هر هفته جلسه برگزار کنند و برنامه جامع اقدام مشترک ارتقای سواد فضای مجازی را تدوین و اجرا کنند. هر هفته از میزان پیشرفت این برنامه به معاون وزیر کشور و رئیس سازمان اجتماعی کشور گزارش پیشرفت ارائه می‌شود. در نهایت این گزارش‌ها به دست وزیر کشور و رئیس‌جمهوری خواهد رسید تا بتوانند در شورای اجتماعی کشور، از ظرفیت این شورا برای سرعت بخشی به نهضت سواد رسانه‌ای استفاده کنند. البته باید مراقبت کرد در مسیر ارتقای این سواد، رسانه‌های نوین بومی و سکوهای داخلی را فرصت بدانیم و کمک کنیم که اقتصاد دیجیتال کشور از مسیر رسانه‌ها و سکوهای بومی توسعه پیدا کند و ارتقای سواد رسانه‌ای بهانه‌ای برای محدود‌سازی و مسدودسازی سکوها اعم از داخلی و خارجی نباشد.»
